ÜLKEMİZDE ADOLESAN SAĞLIĞININ VE ERGEN SAĞLIĞI DERNEĞİNİN TARİHÇESİ 


Ülkemizde Adolesan Sağlığı ile ilgili ilk çalışmalar Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın Hacettepe Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı içinde Adolesan Ünitesini açması için Prof. Dr. Mithat Çoruh’u görevlendirmesi ile başlamıştır. Amerika’da Adolesan Sağlığı konusunda eğitimini tamamlayan Prof. Dr. Mithat Çoruh 1964 yılında ülkemizde ilk Adolesan Ünitesini açmıştır. Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı içinde Adolesan ünitesine 1966 yılında Prof. Dr. Erol Kınık da katılmıştır. Ünitenin hocaları uzun yıllar Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim dalında yöneticilik görevlerini de üstlenmişlerdir. Bu dönem içerisinde Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz ve Prof. Dr. Ömer Tarım da Adolesan ünitesinde öğretim üyesi olarak hizmet vermişlerdir. 1982 yılında Adolesan ünitesi başkanlığını üstlenen Prof. Dr. Erol Kınık’ın 2000 yılında emekli olmasından sonra ünitenin başkanlığına Prof. Dr. Tezer Kutluk getirilmiştir. Prof. Dr. Tezer Kutluk 2000 yılından 2007 yılına kadar başkanlığı sürdürmüştür ve sonra kendi isteği ile ayrılmıştır. Son yıllarda büyük gelişim gösteren Adolesan Ünitesi Prof. Dr. Tezer Kutluk zamanında, ilk kongresini düzenlemiştir. 405 kişilik katılımla birçok konudan farklı disiplinlerden uzmanın iştirakı ile 2006 yılında 1. Ulusal Adolesan Sağlığı Kongresine duyulan ilgi dolayısı ile her iki yılda bir kongrenin düzenli olmasına karar veilmiştir 2004 yılında Hacettepe Üniversiteleri Çocuk Sağlığı Enstitüsünde Adolesan Sağlığı Doktora Programı açılmıştır. 

Her dönem iki, üç öğrenci ile Adolesan Sağlığı konusunda uzmanların yetiştirilmesine gayret gösterilmiştir. Doktora programının Adolesan konusunun Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Yandal kapsamında olmamasından dolayı bu konuda yetişecekler için tek şans olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Her güz ve bahar döneminde kriterleri karşılayan pediatristler içinden doktora programına katılmak isteyenlerden seçilmektedir. Prof. Dr. Tezer Kutluk döneminde Ergen Sağlığı Derneği 2007 yılında kurulmuştur. Hacettepe Üniversiteleri Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalından Doç. Dr. Orhan Derman’ın Amerika Birleşik Devletlerinde, Doç. Dr. Nuray Kanbur’unda Kanada da Adolesan eğitimi almaları sağlanmıştır. 

Adolesan ünitesinde sadece organik şikayetleri olanlar değil ayrı zamanda gençlik problemlerini konuşmak ve danışma hizmeti almak isteyenlerede hizmet verilmektedir. Eylül 2007 tarihinden beri Adolesan Ünitesi Başkanlığını Doç. Dr. Orhan Derman sürdürmektedir. 


Adolesanlarda sık karşılaşılan sorunlar




Boy Kısalıkları

Adolesan ünitesinde her genç boy ve kilo ölçümleri ile değerlendirilir. Takvim yaşının yanında, boy yaşı ve kemik yaşının belirlenip. Tanner sınıflandırılmasının tesbiti ve büyüme hızı ile beraber değerlendirilmesi gerekmektedir.


Kilo fazlalığı

Obesite son yıllarda gençlerde %10 nun üzerinde görülmeye başlamıştır. Yeme alışkanlıklarının değişimi ve adolesan dönemde hızlı kilo alma yaklaşık 2-3 yılda erişkin kilosunun %50 sini kazanma ve cinsiyete göre vücut şeklinin değişimi kızlarda erkeklere göre bir buçuk kat yağlanma fazlalığı, erkeklerde ise kızlara göre iki kat adele dokusunun artışı bu konu üzerinde durmayı gerektirmektedir. Kilo fazlalığını vücut kitle indeksinin yanında, ideal vücut ağırlık oranı ile belirlenmesi önemlidir. Gençlerin diyetle, egzersizle ve psikolojik olarak desteklenmesi tedavide yapılması gereken basamaklardır.


Yeme Bozuklukları

Anoreksiya Nervosa ve Bulimya Nervosa sıklığı her geçen gün artmaktadır. Yeme bozuklukları Adolesan döneme ait bozukluklardır ve gençlerdeki kilo oynamaları, halsizlik, adet düzensizlikleri ve çeşitli psikolojik yakınma beraberliğinde düşünülmelidir. Oburluk, akşam yeme sendromu ve nonspesifik yeme bozuklukları tanı olarak düşünülmesi gereken diğer durumlardır. 


Akne

Gençlerin görüntüsü kendileri açısından bu dönemde en önemli konudur. Akne sağlık kuruluşlarına başvuruda en sık karşılaşılan şikayetlerden biridir. Açık ve kapalı komedon safhası dan sonra ortaya çıkan papüler ve püstüler dönem ve nodülokistik evrede artık tedavi sonrası iz kalma olasılığı çok yüksektir. 


Kıllanma Fazlalıkları

Kız adolesanlarda kıllanma fazlalıklarının sebebi mutlaka ortaya konulmalıdır. Sadece genetik ve çevresel faktörler buna neden olabildiği gibi over ve adrenal nedenli problemlerde hormon fazlalığı nedeni ile buna neden olabilmektedir. Gençler Ferriman- Gallaway e göre kıllanma fazlalık oranları sınıflandırılmalı ve gerektiğinde Endokrinoloji bölümüne hastalar danışılmalıdır. Kıllanma fazlalıklarının psişik problemlere yol açabileceği düşünülerek gençlere bu konu hakkında her türlü bilgi verilmeli ve tedavileri dermatoloji kliniklerinin yardımıda alınarak yapılmalıdır.


Meme problemleri

Kızlarda en sık karşılaşılan meme problemleri fibroadenomlar ile fibrokistlerdir. Gençlerimiz mutlaka meme muayenelerinin kendileri tarafından yapılamasına telkin edinilmeli ve bu muayene usulu öğretilmelidir. Adolesan dönem meme kanserinin rastlanılması için uzak bir dönemdir. Adolesan dönemde kızlerı en fazla meşgul eden problemler meme asimetrisi, meme küçüklüğü, meme büyüklüğü, meme başının ve dokusunun fazlalığı veya yokluğu, memede ağrı, memede kitle ve meme başı akıntılarıdır. 

Erkek adolesanlarde ise en sık karşılaşılan meme problemi meme dokusunun büyüklüğü olam jinekomastidir. Üreme hormonlarının etkisi ile geçici olan meme büyüklüğü %10 kadar gençte erişkin hayatta da devam edecek şekilde kalıcı olabilmektedir. Jinekomastinin kullanılan ilaç veya geçirilen hastalıklara bağlı olarak gelişip gelişmediği ve kalıcı olmasının önlenmesi için tedavi gerekebilmektedir. 


Kızlarda Jinekolojik Problemler

Kızlarda en sık karşılaşılan jinekolojik problemler menstrual problemlerdir. Adet olamama, adet kanamasının uzun devam etmesi, ağrılı adet, adet öncesinde ruhsal ve bedensel olarak kendini iyi hissetmemek, vajinal akınt ve adet düsensizlikleri, kilo alma, akne, kıllanma fazlalığı ile ortaya çıkan polikistik over sendromu bunlar arasındadır. Yirmili yaşlardan önce olan evlilikler ve gebelikler yakından izlenmelidir. Güvensiz cinsel ilişki sonrası gelişen pelvik inflamatuar hastalıklar ve komplikasyonları karın ağrısı nedeni ile gelenlerde düşünülmelidir. 


Erkekler Skrotal Problemler

Erkek adolesanlarda en sık karşılaşılan skrotal problem varikoseldir. Bu dönemde mutlaka testis muayenesi yapılmalıdır. Gençlerin kendi testislerini muayene etmeleri öğretilmelidir ve düzenli muayene etmeleri için uyarılmalıdır. Erkek adolesanlarda varikosel yanında, hidrosel, spermatosel, çıkan testis, inmemiş testis komplikasyonları, testis torsiyonu, ve testis tümörleri üzeri,nde durulması gereken konulardır. Erkek adolesanlar testis tümörleri konusunda 15-35 yaşlarında en sık karşılaşıldığı için duyarlı olmalıdırlar. Eğer gençlerin testislerinde ağrı, şişlik, kızarıklık varsa bu konuyu geçiktirmeden müracaat etmeleri gerekmektedir.


Erkeklerde penis problemleri

Erkek adolesanlarda en önemli konulardan biri ufak penis "mikropenis" dir. Şişman erkek adolesanlarda buluğ çağından önce mons pubisin fazla yağlı olmasından dolayı gömük penis ile karşılaşılabilmektir. Ereksiyon ve ejakülasyon problemleri de görülebilmektedir. Masturbasyon sıklığı ve güvensiz cinsel ilişki ile erkekliğin kanıtlanması zorunluluğunu hissetmeleri diğer danışalabilecek konulardır.


Cinselliği yaşama stresi

Gençlerin kendilerini homoseksüel olarak hissetmeleri ve konularda karşılaştıkları problemlere karşı baş edebilme kabiliyetlerini arttırabilmek için danışmanlık. Belirlenmiş cinsel kimliğin, toplumsal cinsellik ve cinsel obje olarak toplumda algılandığını hissetmeleri ve bunları yaşama geçirme konusunda sıkıntılar ve kendini zorunlu hissetme konusunda bilgilendirme.


Adolesanlarda psikolojik olarak risk faktörlerinin belirlenmesi

Psikolojik bir travma ile karşılaşıp karşılaşmadığı, aile dinamiği, akran ve kardeş ilişkileri, aile ile uyum problemleri, ders başarısızlıkları, motivasyon eksikliği, dürtü kontrolu azlığına bağlı riskli davranışlar ile karşılaşma olasılığının fazla olması, kendine ve başkalarına zarar verebilme, sigara, alkol ve madde kullanımı, bugüne kadar fiziksel, cinsel ve duygusal istismar ile karşılaşmış olup bunun ifade edememe, intihar düşüncesi, depresyon ve anksiyetenin klinik bulgularına sahip olma. Bu durumlarda Çocuk Ruh Sağlığına danışılacak vakalar belirlenmeli ve işbirliği içinde multidisipliner olarak vakalara yaklaşılmalıdır. 


İdrar Kaçırma

Adolesan yaş dönemlerine kadar uzayan akşamları idrarını tutamayan vakalara mesane egzersizleri, gerekli değerlendirme ile tedavi protokollerinin hazırlanması.


Adolesanlarda Sporcu Sağlığı

Spora başlayacak gençlerin veya düzenli sporla uğraşan gençlere spor hekimliği ile birlikte sağlık değerlendirilmelerinin düzenli yapılması.ve organik bir sorunla karşılaşılırsa bunun tedavi sürecinin takipcisi olunabilmelidir.


Engelli Adolesanların Sağlık Sorunları

Engelli adolesanların ergen sorunlarını kendi dünya görüşleri açısından değerlendirilmeli ve gereken destek sağlanmalıdır.


Kronik Hastalıklı Adolesanlara yaklaşım

Hastalıkları ile yaşamak zorunda olan adolesanların bu dönemde gerekli destek verilmelidir.